Dag 4 – De uitdagingen voor Nepal en zijn inwoners

Nepal is één van de armste landen ter wereld en het minst welvarende land van Azië. Ondanks dat het land gesandwicht wordt tussen twee economische grootmachten, China en India, blijft Nepal achter. De reden is dan ook niet ver te zoeken. De geografische locatie van het land in de Himalaya maakt alles ingewikkeld. De infrastructuur is zeer basic. Zelfs het wegenstelsel is in erbarmelijke staat. Enkel in Kathmandu zijn de wegen geasfalteerd maar daarbuiten is het huilen met de pet op. Niet dat men er niets aan doet, er wordt wel degelijk gewerkt om het wegennet te moderniseren, maar het is een werk van lange adem. Zelfs de grote verbindingswegen met India (wat wij de autosnelwegen zouden noemen), zijn dikwijls niet meer dan zandwegen met diepe putten.  De afstanden in Nepal zijn niet echt groot te noemen, de reistijden des te meer. Het enige transportmiddel is dan ook het wegverkeer. Door de geologie is de aanleg van een spoorwegnet een utopie. Er is wel beperkte binnenlandse luchtvaart maar dat is vooral voor personenvervoer. Goederen worden vervoerd over de weg met aftandse maar wel héél kleurrijke afgedankte Indische vrachtwagens. Die late modernisering dankt het ironisch genoeg aan zijn niet-kolonisatie. Immers Nepal lag als ideale bufferstaat tussen China en India en werd bijgevolg met rust gelaten. Daardoor echter lag Nepal lange tijd geïsoleerd en werd moderne infrastructuur zoals wegen, telecommunicatie, elektriciteit, scholen en ziekenhuizen pas laat ontwikkeld. Bovendien heeft men in Nepal lange tijd uitsluitend ingezet op landbouw en tierde algemene corruptie welig.

Ook moeder natuur doet haar duit in het zakje want het land wordt geteisterd door aardbevingen. Denk maar aan het voorjaar van 2015 waarin Nepal werd opgeschrikt door niet één maar twee zware aardbevingen met een tussentijd van drie weken. Een moordende natuurramp waarbij minstens  achtduizend mensen om het leven kwamen en meer dan tweeëntwintigduizend anderen gewond raakten. Bovendien veroorzaakte de beving ook lawines op de Mount Everest.  Aardbevingen hadden en hebben een zware invloed op de tarweproductie wat de economie niet ten goede komt. Als je weet dat landbouw en uiteraard toerisme de twee pijlers van de economie zijn, dan is elke beving er één te veel. Meer dan de helft van de inwoners leeft onder de armoedegrens, de rijkdom is dan ook niet evenredig verdeeld en het land is politiek niet echt een toonbeeld van stabiliteit.

Ook het in het sociaal stelsel verweven kastensysteem helpt niet echt. Alhoewel het kastensysteem in 2015 na een grondwetsaanpassing officieel niet langer bestaat en discriminatie op deze basis wettelijk verboden is, bestaat het systeem nog steeds in het alledaagse leven.

Dat kastensysteem komt voort uit het hindoeïstische gedachtengoed waarbij de bevolking wordt ingedeeld in een sociale klasse die wordt overgeërfd van de voorouders. Dat betekent dat nog voor de geboorte, de sociale positie van het kind bepaald wordt. De indeling van de kasten draait daarbij om het begrip ‘zuiverheid’. De hoogste kaste bestaat van oudsher uit priesters en geleerden (Brahmanen), tot de tweede kaste behoren de Chetri’s (heersers en krijgers). De voormalige koninklijke familie behoorde tot deze kaste. De derde kaste zijn de Vaisya’s. Tot deze behoren de handelaren en boeren. Dan is er de laagste kaste, de zogenaamde Sudra’s. Hiertoe behoren de arbeiders in dienstbare beroepen. En dan zijn er nog de zogenaamde onaanraakbaren of kastelozen, ook wel de Dalits genoemd. Zij zijn onrein en voeren dan ook zogenaamde onreine beroepen uit zoals het ontstoppen van riolen en het opruimen van lijken. De smerigste beroepen voor het laagste loon.  De situatie van de Dalits in buurland India is schrijnend. Vooral vrouwen hebben het daar hard te verduren. Ze worden uitgebuit of, erger nog, moeten als prostituée werken of worden verkracht.

De beroepen die aan de bepaalde kaste worden toegeschreven zijn historisch bepaald. Iemand uit de hoogste kaste kan in deze tijden evengoed boer zijn, maar ook grootgrondbezitter.

Deze ochtend maken we een wandeling naar een Nepalees dorpje net naast Nagarkot waar we de nacht hebben doorgebracht. Een beetje couleur locale en dat mag je letterlijk nemen, want de dorpsbewoners zijn kleurrijk gekleed. Al snel wordt duidelijk dat landbouw en dan vooral zelfvoorziening centraal staan in het rurale Nepal. Het dorp wordt omringd door rijstvelden, waarvan de opbrengst zowel voor eigen gebruik dient als voor de verkoop. Naast rijst vormen maïs, graan, mosterd en wortelen blijkbaar de belangrijkste basisteelt als ik zo naar de tuintjes kijk, hier en daar aangevuld met andere groenten. Ook hier gaat het vooral om in de eigen behoefte te voorzien. Er hangt bovendien ook nog wat lekkers aan de bomen, zoals mango’s. De mensen mogen dan in zeer simpele huizen wonen waarin zich alleen een bed en een keukentje bevindt, ze schijnen alles te hebben wat nodig is en lijken oprecht gelukkig. Ze demonstreren met plezier hoe ze machinaal (ja toch wel) de geoogste rijst in zakken doen. Kinderen lopen rond en spelen met zelfgemaakt speelgoed. Opa is de menselijke wasmachine : hij stampt met de voeten in een teiltje waarin de te wassen kledij geweekt werd. Maïs hangt te drogen aan een opgespannen koord naast de was. Oma zit op een stoeltje in het portaal en kuist de daarnet geoogste groenten. Het leven kabbelt hier rustig verder. De meesten eten vegetarisch, vooral omdat vlees zo duur is. Vooral de loslopende kippen moeten voor hun leven vrezen. Deze wandeling is een ontspannende manier om de dag te beginnen.

Buiten het dorp is er kabaal te horen. Dat ‘kabaal’ wordt veroorzaakt door de opzwepende muziek van de lokale fanfare die een hele stoet mensen begeleidt. Die zijn (niet geheel toevallig) allemaal in het rood gekleed. De optocht gaat al dansend traag vooruit. Ook wij worden betrokken bij de festiviteiten: we krijgen een tika (een rode stip) ons voorhoofd. In plaats van toe te kijken, plaatsen we samen een dansje. Want het is feest, een huwelijksfeest nog wel. Bruid (een bijzonder jong meisje) en bruidegom kijken achteraan toe vanonder een rode parasol. 

De Nepalezen mogen dan niet veel hebben, feesten kunnen ze als de beste. Het kastesysteem zorgt er ook voor dat niet iedereen uit liefde trouwt. In de hoogste kaste is dat niet echt aan de orde. Zij studeren en reizen en hebben zo elke kans om zelf de juiste te ontmoeten en het hart te laten spreken. In de andere kasten ligt dat anders. Door hun beperkte leefwereld, is de juiste partner vinden niet zo makkelijk. Daarom wordt er ook gearrangeerd getrouwd. In tegenstelling tot in India worden de mogelijke partners eerst aan elkaar voorgesteld alvorens ze een huwelijk aangaan. Ze hebben dus nog een mogelijkheid om neen te zeggen tegen de uitgezochte. Bovendien is door de ouders van de bruid een bruidsschat verschuldigd die onderhandelbaar is, maar dat betekent ook dat een meisje ‘geld kost’ in tegenstelling tot een jongen. Om het evenwicht te bewaren wordt door de bruid meestal een juweel gevraagd van dezelfde waarde. In de hindoe-gemeenschap is het belangrijk  een zoon te hebben. Het is de oudste jongen en zijn echtgenote die zorgen voor zijn ouders, maar die ook zoals we eerder gezien hebben andere belangrijke taken in het leven hebben. In een land waar er zoveel armoede heerst, is het hebben van meerdere kinderen een reële uitdaging. Vandaar dat na de geboorte van een zoon, er meestal geen verdere kinderen meer volgen tenzij geld niet echt een probleem is. Dat betekent ook dat bij de geboorte van een meisje of opeenvolgende meisjes, de zwangerschappen zich blijven opvolgen tot eindelijk een zoon geboren wordt. Dit heeft buiten financiële gevolgen (een groot gezin, een bruidsschat voor elke dochter) ook medische complicaties voor de moeder van het gezin. Zwangerschappen die snel op elkaar volgen zijn medisch niet ideaal en zwaar voor het lichaam maar bovendien lijden vele mama’s ook aan ondervoeding. Als eerste eet altijd de man, dan pas de vrouw. Als er niet veel eten overblijft, krijgt de moeder niet genoeg voedingsstoffen binnen wat haar lichaam alleen maar verder verzwakt. Daarom heeft Nepal de onfortuinlijke primeur  als enige land ter wereld te boek te staan waar de levensverwachting van de vrouw lager ligt dan die van de man. Een weinig benijdbaar feit.

Vandaag wordt daar echter niet aan gedacht. Het is feest, de muziek weerklinkt en we dansen samen met de familie op het geluk van het nieuwe paar. Dat ze beiden nog lang mogen leven in liefde en voorspoed.