Dag 2 - Namasté Nepal

Namasté … ik zal het deze reis nog honderden keren horen en zelf zeggen. Vrij vertaald : ‘van mijn hart naar jouw hart’. Een echte begroeting vanuit het hart. Namasté Nepal, maar vandaag vooral : namasté Kathmandu.

Op een groene heuvel net buiten de hoofdstad, ligt het tempelcomplex van Swayambhunath. Dat betekent dat elke pelgrim of bezoeker eerst een driehonderd-tal trappen moet nemen alvorens het heiligdom te kunnen betreden. Het complex heeft ook als bijnaam de ‘Monkey temple’ en al snel wordt duidelijk waarom : er hangt een groot aantal apen rond die je alles wat loshangt of zelfs in je hand hebt, maar al te graag afhandig wil maken.

Het wordt een eerste echte kennismaking met het Boeddhisme hier in Nepal op een unieke manier verweven met het Hindoeïsme. Een immense stoepa (de naam voor een boeddhistische tempel die altijd volgens een vast stramien is gebouwd) ligt centraal. Voor Indiase en Nepalese boeddhisten is dit complex de meest heilige plek, voor de Tibetanen de op één na heiligste plek. Volgens de overlevering lag hier ooit een groot meer waarin één perfecte lotusbloem groeide. Toen Bodhisattva Manjusri het meer met één slag van zijn zwaard liet leeglopen, werd de Kathmandu vallei geboren, de lotus veranderde in de heuvel en de bloem in de stoepa.

De lotusbloem is een belangrijk symbool in het Boeddhisme en ook in vele andere culturen. Dat heeft dan vooral te maken met de bloeiwijze waarbij een zaadje genesteld in donkere modder uitgroeit tot een prachtige bloem aan het wateroppervlak.  Boeddhisten vergelijken dit met de groei van de mens : de lotus ontstaat vrijwel onzichtbaar in de modderige bodem en groeit nadien uit boven het wateroppervlak tot een magnifiek iets. Zonder die basis zou de bloem nooit zo mooi en stevig worden. M.a.w. ons verleden vormt ons, maar bepaalt niet wie we zijn en geeft ons de mogelijkheid boven onszelf uit te stijgen. De lotusbloem heeft nog een bijzondere eigenschap: ze is  hydrofoob wat betekent dat ze water-vrezend is. Ze is water- en vuilafstotend zodat er nooit modder in de buurt blijft liggen en bovendien zorgen kleine bultjes op de planten ervoor dat water en vuil er gewoon afrollen. Hierdoor wordt de lotusbloem aanzien als symbool van zuiverheid.

De heuvel waarop het tempelcomplex staat, vertegenwoordigt ook de vier natuurelementen : aarde, vuur, wind en water. Buiten de grote stoepa vind je hier nog een aantal kleinere stoepa’s en tempels en er is ook nog een klooster.

De bekendste tempel, naast de hoofdtempel hier, is de Harati Devi Temple, gewijd aan de godin van de pokken en beschermster van alle kinderen. Het verhaal hierachter is dat zij destijds om haar familie en zichzelf eten te geven, kinderen stal en deze samen opaten. Het dorp was verbijsterd en de schrik zat er goed in. Ze vroegen Boeddha hen te beschermen. Om haar een lesje te leren ontvoerde hij haar geliefde zoon en verstopte hem. Op haar beurt richtte ze zich tot Boeddha om te vragen of hij haar kon helpen in de zoektocht naar haar zoon. Boeddha vertelde haar dat hij haar een lesje wou leren omdat iedereen zijn kinderen liefheeft zoals zij haar zoon liefheeft. Ze zwoer nooit meer kinderen te stelen, maar beloofde ook hen vanaf nu te beschermen. Boeddha gaf haar haar zoon terug. Zo werd zij later beschermvrouw van alle kinderen in Kathmandu en later ook godin. Ze beschermt kinderen bovendien tegen ziektes en epidemieën.

Kathmandu is de belangrijkste stad van Nepal en al jaren de hoofdstad van het land. Toch werd er destijds voor de macht gestreden tussen verschillende koningssteden in de vallei van Kathmandu.

En die strijd werd op vele niveaus gevoerd. De Malla dynastie zwaaide de scepter over deze drie onafhankelijke steden, telkens met een koning uit een andere Malla-tak aan het hoofd.

Familie of niet, ze probeerden elkaar de loef af te steken op gebied van cultuur en architectuur. En die competitie leidde tot de hoogstaande nalatenschap die we vandaag nog steeds kunnen bewonderen. Een strijd binnen de machtsstrijd zou je het kunnen noemen. Om die reden wordt de Malla heerschappij wel eens de gouden eeuw van Kathmandu en Bhaktapur genoemd en ook van de derde van die oude stadsstaten : Patan. Die laatste wordt ook wel de ‘Schone Stad’ genoemd, al eeuwen vermaard om haar ambachtslieden, een reputatie die ze nog steeds heeft tot op de dag van vandaag.

Durbar Square is het hoofdplein van de stad.  Durbar betekent paleis, dus je zou het vrij kunnen vertalen als het Paleizenplein. Het verbaast dan ook niet dat het paleis gelegen is aan het plein, de plaats  van de kroning van de koning.

Het plein zou uit de 3^de eeuw dateren maar het was pas vanaf de 16^de tot de 18^de eeuw dat het de uitstraling van nu kreeg.

En wat een uitstraling heeft het. Het plein werd destijds eigenlijk gebouwd als tempelcomplex voor het aangrenzende koninklijke paleis. En in dat koninklijk paleis beginnen we onze rondgang langsheen de geschiedenis. Het paleis was de plaats waar de koning en zijn echtgenote met een aanzienlijk aantal concubines leefden. Vanaf de plaats, een raam uitkijkend over het tempelplein, waar de koning zich af en toe liet zien hand in hand met zijn officiële echtgenote, geniet ik ook van het bovenaanzicht.

De tempel die het meest opvalt is de Kirshna Mandir, die vanwege zijn grootte en uiterlijk anders oogt dan de omliggende tempels. Daar waar de meeste Nepalese tempels gebouwd worden uit baksteen en hout, is deze volledig vervaardigd uit steen. Ook het ontwerp heeft een duidelijk Indisch randje want de bekende Mogol stijl is ontegensprekelijk aanwezig . Zoals de naam doet vermoeden is hij gewijd aan de god Krishna, in het Hindoeïsme, de god van de liefde.

De Bhimsen Mandir werd wél in die typische Nepalese stijl gebouwd als pagode, uit baksteen en hout, en beslaat drie verdiepingen. Wat hem ook zo bijzonder maakt, is dat hij  met goud en zilver werd afgewerkt. Deze tempel is gewijd aan de god van de handelaars.

De Vishwanath  is ook zo’n mooie tempel, met gevoel voor esthetiek en detail prachtig afgewerkt.

Het mag duidelijk zijn dat Patan een bijzonder getalenteerde kweekvijver was voor kunst en architectuur. Dubar Square in Patan is zonder twijfel het mooiste plein van Kathmandu Valley, een ode aan de schoonheid die de geschiedenis met zich meegebracht heeft.