Ecuador - Met bestemming evenaar

Met een lengte van meer dan 40.000 km omarmt de evenaar liefdevol de aarde. Het warme middelpunt van onze planeet waar het noordelijk en zuidelijk halfrond elkaar ontmoeten. Ook al is de evenaar maar een denkbeeldige lijn, de evenaar overschrijden, blijft nog steeds iets speciaals. In vroegere tijden werd er zelfs met wantrouwen naar gekeken. Vóór de grote ontdekkingsreizen dacht men dat het gebied rond de evenaar te heet zou zijn om te bewonen of te doorkruisen en dat een tocht over de evenaar potentieel dodelijk kon zijn.  Het Neptunusritueel is nu een veel voorkomend gebruik bij zeelui, een soort ontgroeningsrite voor iemand die de eerste keer de evenaar oversteekt. Het stamt uit de tijd van de Portugese ontdekkingsreizen waar bij de oversteek van de evenaar, de stoere zeebonken via deze rite hun moed en geloof in een goede afloop wilden versterken. Nu, met de wetenschap dat de evenaar veilig kan worden overgestoken, dat het met die warmte al bij al meevalt, is het tijd om met onze voeten over de evenaar te stappen. En waar kunnen wij, simpele landrotten, beter die evenaar kruisen dan in het land dat naar de evenaar genoemd is : Ecuador (evenaar in het Spaans).

Ecuador is één van de  kinderen van moeder evenaar, haar lievelingskind waarschijnlijk, dat ze met trots haar naam gaf. Niet ver van hoofdstad Quito staat trouwens het monument van de evenaar. ‘La mitad del Mundo’. 

Het ‘midden van de wereld’, duidt de plaats aan waar de evenaar loopt, zoals berekend in 1800 door een Franse expeditie. Jaren later werd duidelijk, door middel van moderne apparatuur,  dat de echte evenaar  250 m verder ligt. Naast het feit dat je op de evenaar met je ene voet op het noordelijke halfrond kan staan, terwijl de andere het zuidelijk halfrond beroert, zorgt de evenaar ook voor een aantal natuurkundige bijzonderheden. Zo weeg je maar liefst 1 kg minder pal op de evenaar, kan een ei op een nagel staan, zie je zowel de sterrenconstellaties uit het noordelijk én het zuidelijk halfrond, kolkt het water niet door de afloop in (tegen)klokwijzerzin, maar loopt het water loodrecht naar beneden.

Quito straalt  een koloniale sfeer uit met als middelpunt de kathedraal, het vlaggenschip van de kolonisatie, dat zich net zoals het presidentieel paleis en het standbeeld van de vrijheid en onafhankelijkheid, aan het Plein van de Onafhankelijkheid bevindt. 

Naast de kathedraal is de  La Compañia de Jesús kerk, die weleens de mooiste kerk van Latijns-Amerika wordt genoemd, meer dan een bezoek waard. De voornaamste reden daarvoor is dat de kerk van boven tot onder, tot de beelden toe, bekleed werd door de Spaanse bezetter met maar liefst 7 ton bladgoud. Veel pracht en praal om de Indiaanse ‘heidenen’ te lokken en hen zo te bekeren tot het katholicisme. En nu  we het toch over kerken hebben, de meest opgemerkte is ongetwijfeld de Basílica del Voto Nacional. De inspiratie kwam van de Notre Dame in Parijs en is daardoor meteen de grootste kerk van Quito, maar dat is niet zozeer de reden wat haar  zo bijzonder maakt. Wel dat de traditionele heiligenbeelden op de gevel vervangen zijn door Ecuador’s eigen symbolen : endemische vogels, schildpadden, leguanen, alligators, ....

Ecuador is niet alleen een kind van moeder evenaar, maar ook een kind van vader Andes. Onze nog betrekkelijk jonge vader (geologisch gezien toch) strekt zich als een reus uit over de westkust van Zuid-Amerika. En de Andes is echt een reus van een vent, want op de Himalaya na, is het de hoogste bergketen ter wereld. Vader Andes laat zich dan ook graag inpakken met een laagje eeuwige sneeuw op de hoogste pieken. Het landschap van de Andes is dan ook zeer divers. Zolang we onder de 3.000 m blijven, zijn de bergflanken bedekt met heerlijk groen. Schaarste aan water maakt landbouw niet overal mogelijk maar koffie, katoen en tabak worden er wel gekweekt.  Zodra we de grens van 3.000 m overstijgen, verandert het uitzicht helemaal. We zijn op de páramo of de hoogvlakte van de Andes. Hier en daar doorbreekt een eenzaam boompje nog het desolate aanzicht terwijl we hier vruchteloos op zoek gaan naar de condor.  Met een vleugelspan van 3 m en een gemiddeld gewicht van 7 kg, is hij de grootste vogel ter wereld én met uitsterven bedreigd. Wat we wel vinden zijn alpaca’s en vicuñas, waarvan de cadavers dienen als eten voor de bedreigde condor. Vandaag hebben de condors duidelijk geen honger en blijven wij ook op onze honger zitten.  

Het eerste spoor in Ecuador werd pas in 1910 aangelegd. De grillige kuren en contouren van vader Andes maakten het dan ook bijzonder moeilijk  een uitgebreide ijzeren weg aan te leggen. Eén van de moeilijkste aan te leggen stukken was ‘El Nariz del Diablo’. 

Op onze tocht door de Andes maken we een treinrit met de autoferro (een bus vastgemaakt op het onderstel van de trein) over deze ‘Neus van de Duivel’, een traject dat wel eens de meest spectaculaire treinrit ter wereld wordt genoemd.  Trein 97 begint aan zijn rit over een spoorweg waarvan het aanleggen dan ook een huzarenstukje was... De berg is  ook bijzonder stijl en het spoor loopt  langs diepe ravijnen en kleine bruggetjes... Hier wordt een bijzondere techniek toegepast, uniek in de wereld. Men maakt gebruik van een zogenaamd ‘zigzag’-spoor. De trein rijdt hierbij voorwaarts tot net voorbij een wissel. Hij rijdt vervolgens achterwaarts het wisselspoor op en daalt of stijgt zo telkens verder. Spectaculair zeker als je plaatsneemt op het dak van de bus ... een Ecuadoriaanse gewoonte.

Papa Andes roert zich af en toe, kan al eens uit zijn krammen schieten,  siddert en beeft en soms komt de stoom letterlijk uit zijn oren. Ecuador ligt immers in een sterk vulkanisch gebied. Overal in de hooglanden van de Andes zie je wel een vulkaan links of rechts. Het stukje Andes tussen Quito en Cuenca over een slordige 300 km gemeten, telt maar liefst 8 vuurspuwende bergen. De Duitse ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt noemde dit adembenemend stukje vuurwerk destijds dan ook de ‘Avenue of the Volcanoes’. De Avenue is meteen één van de mooiste panoramische routes van Ecuador met prachtige uitzichten op een grote variëteit aan vulkanen, zoals strato- en caldera types.

De mooiste vulkaan is ongetwijfeld de Cotopaxi en met zijn 5.897 m één van de hoogste actieve vulkanen ter wereld. Door zijn hoogte is de top met een eeuwige sneeuwlaag bedekt en door zijn bijna perfecte vorm wordt hij wel eens de mooiste vulkaan van heel Zuid-Amerika genoemd. Ondanks de activiteit van de vulkaan, is hij de meest beklommen berg van Ecuador. 

De beruchtste vulkaan is zonder twijfel de Tungurahua. Berucht omdat hij na een lange inactiviteit op het einde van de 20ste eeuw weer begon te spuwen. Het gebied rond de vulkaan is zeer vruchtbaar waardoor een grote variëteit aan gewassen geteeld wordt op de flanken van de berg met grote bewoonde gebieden tot gevolg, waaronder de toeristische hotspot Baños. In 1999 barstte de vulkaan voor een eerste keer onverwacht en gewelddadig uit. De top die tot dan besneeuwd was, smolt volledig leeg. In juli 2006, 3 maanden voor wij deze reis ondernemen, deed hij zijn bijnaam als ‘De Zwarte Reus’, nog een keertje eer aan toen heel het gebied door een nieuwe uitbarsting geëvacueerd moest worden. In augustus vielen er zelfs doden bij een nieuwe uitbarsting. 

Als wij de vulkaan op 17 oktober een eerste maal passeren op weg naar Baños, stellen de geologen opnieuw verhoogde activiteit vast. Met wat geluk kunnen wij onze weg verderzetten, want men staat op het punt  de weg af te sluiten en de omgeving te evacueren. Een dag later, passeren we opnieuw maar langs de andere kant. Grote aswolken worden uitgestoten en lava begint naar beneden te stromen. Een nieuwe uitbarsting is een feit. De Tungurahua zal  tijdens deze cyclus blijven rommelen en knetteren tot juli 2009.

Het Cuichocha-meer is een kratermeer dat aan de voet van de Cotacachi vulkaan ligt. Lavakegels zorgden ook nog eens voor ontstaan van 2 eilandjes in het meer.

De uitdagendste vulkaan voor ons is ongetwijfeld de Chimborazo, met 6.310 m de hoogste vulkaan van de Andes én meteen het hoogste punt in Ecuador. Gemeten vanaf de kern van de aarde en dankzij de ligging van de vulkaan in de nabijheid van de evenaar, zorgt de kromming van de aarde die een afplattend effect heeft naar de polen toe, ervoor  dat de top van de Chimborazo het verst verwijderd ligt van het middelpunt van de aarde.  Als je deze manier van meten volgt (en niet de traditionele vanaf zeeniveau), is de Chimborazo de hoogste berg op aarde  en klopt hij de Mount Everest in de sprint met 2.000 m. Samen met de Cotopaxi vulkaan wordt de Chimborazo de ‘Besneeuwde Andesreuzen’ genoemd.  

En deze Andesreus gaan wij vandaag hopelijk op de knieën krijgen. Het wordt een gevecht op overleven, een gevecht tegen hoogteziekte, een gevecht tegen de wind, een gevecht tegen onstabiele ondergrond... Van één ding hebben we geen schrik, een uitbarsting, want de Chimborazo geniet van de eeuwige rust.

We worden met de bus afgezet op 4.800 m hoogte. Bedoeling is om zelf verder te klimmen (of te stappen liever) naar de berghut van Edgar Whymper op 5.000 m, de hoogste vaste berghut ter wereld. Hiervoor krijgen we één uur de tijd. 200 m hoogte overbruggen over een afstand van 900 m lijkt wel een makkie, maar het is opboksen tegen extreme natuurkrachten en dan in het bijzonder de extreem ijle lucht. De lucht op 4.800 m op de Chimborazo is veel ijler dan op 4.800  m op Mount Everest. Stapje per stapje per stapje per stapje per stapje, dan even rusten totdat hartslag en ademhaling weer onder controle zijn, zet ik mijn weg verder naar de hemel op 5.000 m. Een coca-pilletje remt mijn fysieke uitputtingsslag. Meter per meter vorder ik op de flank van de Chimborazo.  

De sneeuwgrens komt in zicht en geeft nieuwe moed. Traag maar gestaag overschrijd ik  even later die psychologische grens en iets later kom ik uitgeput toe aan de berghut en dat net binnen de tijd.  14 van de 20 reizigers in mijn gezelschap halen het einddoel en worden net als ik beloond met een stempel in ons paspoort. Overmoed speelde vooral mijn jongere reisgezellen parten. Te snel gaan kan hoogteziekte uitlokken die vaak fataal kan aflopen. Teleurgesteld moesten zij geveld door die acute bergziekte snel terug dalen zonder de top te bereiken. De rest van de 1.310 m naar de top laten we over aan geoefende klimmers (die trouwens verder klimmen met een zuurstoffles).

Tijdens de afdaling kan ik pas echt genieten van de omgeving en het prachtige weer op de hooglanden van de Andes. Terug aangekomen op ons beginpunt van 4.800 m, is de fun nog niet gedaan. We dalen verder af per mountainbike tegen een duizelingwekkende snelheid over de flanken van de Chimborazo met af en toe een stop waarbij ik echt mijn hartje kan ophalen aan het uitzonderlijke landschap. Het dorre vulkanische gesteente maakt onder de 3.000 m  opnieuw plaats voor de groene bergflanken en we krijgen de bewoonde wereld weer in het vizier.

Wie bergen zegt, zegt ook valleien. En die vind je overal. Zo is er de karakteristieke Chottavallei waarvan één van de dorpjes wordt bewoond door Afrikaanse afstammelingen. Veel voetballers uit de Ecuardoriaanse nationale voetbalploeg komen uit deze vallei.

En dan zijn er de lokale marktjes. Die van Latijns-Amerika zijn altijd de moeite waard. Zeker die van Otavalo, die zonder meer de kleurrijkste en bekendste markt van héél Latijns-Amerika is. Nog bijzonderder is de dierenmarkt van Guamote. Iedereen en alles gaat de bus op, niet alleen de marktgangers maar ook de dieren die op de markt verkocht worden. Waar het dak van de bus al niet goed voor is. Op de markt hier zie je nog goed de Inca-achtergrond in het gezicht van de bewoners. Met kleurrijke blauwe of rode mantels en hoedje op het hoofd,  trotseren ze de ochtendlijke kilte.

Ook al lag het hart van het Inca-rijk in Cuzco, Peru, het rijk strekte zich uit tot  gedeelten van Chili, Argentinië en het zuiden van Ecuador. De Inca-ruïne van Ingapirca, wat in het Quechua ‘Inca-muur’ betekent, is de grootste en belangrijkste Inca-site van Ecuador. De site zou gebouwd zijn net voor de Spaanse invasie. Centraal gelegen op de site bevindt zich de Zonnetempel. Vermoedelijk diende deze site als observatorium voor zon en maan.

Niet ver van de Inca-site ligt het bekoorlijke Cuenca, een idyllisch stadje waar een bekende kleurige en fleurige bloemenmarkt wordt gehouden. De inwoners zijn zeer gelovig. De stad heeft maar liefst 52 kerken, één dus voor elke week.

Trouwens vroeger mochten enkel gelovigen langs de poort van de stad binnen. Wie niet katholiek was en toch de stad wou betreden, kon zich aan één van de poorten laten dopen. In Cuenca worden ook de zogenaamde ‘Panama-hoeden’ vervaardigd. De naam ‘Panama-hoed’ is wat misleidend, want ze hebben niks met Panama te maken want ze worden wel degelijk in Ecuador vervaardigd. In de tijd van de handelsreizen werden deze hoeden van Ecuadoriaanse makelij aan het Panama-kanaal verkocht aan de handelsreizigers. Vandaar de foutieve interpretatie. De hoed, gemaakt van het blad van een palmboom, wordt manueel geweven, daarna gekleurd, gewassen en gedroogd. De hoeden komen dan ook in alle kleuren en creaties, waarvan haute couture modellen die meer dan 1.000 dollar kosten.

Het kleurrijke Peñas werd net gerestaureerd met de hulp van Unesco en werd uitgeroepen tot werelderfgoed. In de kleurrijke houten huisjes van de stad vinden veel artiesten onderdak.

De grootste stad van Ecuador is niet hoofdstad Quito maar Guayaquil. Het is een tropisch stadje niet ver van de kust. Op het Malecon staat het monument van Simon Bolivar en José de San Martin. Simon Bolivar is de grote held van de Ecuadorianen en bevrijdde hen van de Spaanse kolonisator. In 1822 werd Ecuador mee opgenomen in de staat ‘Groot Colombia’ samen met Venezuela, Bolivië, Colombia en Peru, de landen die werden bevrijd door Bolivar. Maar na de dood van Simon Bolivar in 1830  werd Ecuador voor de tweede maal onafhankelijk en richtte het zijn eigen individuele staat op. San Martin is de bevrijder van Chili en Argentinië. 

Ze zijn dus de grote helden van Zuid-Amerika. Naast het monument, heeft ook het stadspark van Guayaquil veel bekijks. Het telt wel heel bijzondere bewoners: tientallen leguanen hebben hier een thuis gevonden en nemen rustig naast je plaats.  

Ecuador is een diverse reisbestemming, met nog meer diverse landschappen. De stomende en brullende Andes, groene en weelderige valleien, sprankelend verfrissende watervallen. Maar Ecuador heeft nog een troef. Omdat de stralen van de zon het grootste deel van het jaar loodrecht op de evenaar staan, is het daar altijd warm en doordat er bovengemiddeld veel regen valt, zorgt die combinatie ervoor dat er zich veel oerwouden rond de evenaar bevinden. Eén van de belangrijkste zuurstoflongen van onze planeet ligt deels in het land van moeder evenaar : het Amazone-woud,  het grootste regenwoud op aarde. Met een oppervlakte van 6,7 miljoen km² ligt het woud verspreid over 9  landen waaronder Ecuador. Het Amazone-woud ligt in een bekken gevormd  door de Amazone-rivier en haar 1.100 bijrivieren. Wij verblijven aan de Rio Napo, één van die bijrivieren.

Met een gemotoriseerde kano verkennen we de streek die al meteen mooie plaatjes oplevert. Nergens zijn bladeren zo groen, bomen zo groot, bloemen zo kleurrijk.

Nog mooier wordt onze ‘ochtendwandeling’ in de jungle. Geen wandeling over het asfalt met een kopje koffie in de hand maar een heuse junglewandeling, die me nog lang zal bijblijven. De beloning is een prachtige zonsopgang boven de Rio Napo en het woud. Onze gids kapt zich een weg door de wildernis om het voor ons toch iets makkelijker te maken,  maar dat neemt niet weg dat het dikwijls nog klimmen, over boomstammen klauteren, dalen in de modder of waden door kleine beekjes  is. Onze onvergetelijke wandeling wordt nog interessanter als we een ravijn via een ‘boomstammenbrug’ moeten oversteken. 

Aangekomen op het hoogste punt, vergeten we echter al die vermoeidheid. Het is volop genieten van de uitzichten over het immense Amazone-woud. Een groen paradijs, zo ver het oog reikt. Niet alleen worden we geconfronteerd met de pracht van het regenwoud maar ook met zijn bewoners : een prachtige kleurvolle scarabee, een gigantische mierennest, maar komen we ook oog in oog te staan met een wel zeer giftige kronkelende en glibberige slang. 

Zelfs de menselijke bewoners geven hun jachttechnieken prijs. Het Amazone-woud laat ons al haar geheimen zien.

Net zoals Ecuador dat de afgelopen dagen heeft gedaan. Een uniek kind van moeder evenaar en papa Andes.

 

Oktober 2006