Dag 4 – Tussen mandaat en kolonie

Terwijl de wereld de andere kant opkeek, nam België tegen alle geldende afspraken in, zijn verantwoordelijkheid en nam het deel aan UNAMIR. Hadden we nog altijd een verplichting ten overstaan van Rwanda, ook al hadden we de banden met onze kolonie definitief doorgeknipt in 1962?

Of was het misschien onze manier om iets goed te maken van een niet zo geslaagd mandaat? Was het onze manier om goed te maken dat wij het verschil in etniciteit zo officieel maakten en zo benadrukten? Of drong het eindelijk door dat we destijds Rwanda (toen nog Ruanda-Urundi) zo schromelijk in de steek lieten en we, in plaats van ons mandaatgebied voor te bereiden op een onafhankelijk bestaan, er alles uithaalden wat het maar kon opbrengen voor het machtige moederland?

In elk geval lieten we Rwanda in april 1994 voor een tweede keer in de steek. Met deze keer nog veel ergere gevolgen. De dood van bijna één miljoen Rwandezen voor maar één reden : ze behoorden tot de verkeerde bevolkingsgroep. Het was niet de eerste genocide, en het zal ook niet de laatste zijn, als we de wereld rondom ons bekijken.

De morele vraag : woog de dood van tien Belgische para’s op tegen het miljoen Rwandese slachtoffers die de genocide zou kosten? Met andere woorden, was de terugtrekking van onze troepen wel te verantwoorden?

In onze bijwijlen onmenselijke wereld is niet elk leven evenveel waard. We liggen al lang niet meer wakker van humanitaire crisissen zolang we zelf niet betrokken zijn. Toen IS in het Midden-Oosten aan zijn opmars begon, was dit slechts een voetnoot in de krant of het journaal. Yezidische vrouwen werden verkracht, gegijzeld en verkocht als seksslavin, homo’s werden vermoord door ze van gebouwen te gooien. Mensen werden gestenigd. En nog gaven wij geen krimp. Maar toen IS ook blanken begon te ontvoeren, gijzelen en onthoofden, stond de westerse wereld op zijn kop. Alsof het leven van een Yezidische vrouw niet dezelfde waarde heeft als die van een  blanke man. Ook in Afrika zijn die verschillen goed te merken. Gezondheidszorg, bij ons toch aanzien als een fundamenteel recht, is eigenlijk echt maar toegankelijk voor de gegoeden en voor de blanke toeristen. Waar wij als blanken in de zeer goed uitgeruste privé ziekenhuizen terechtkomen, is er voor een arme zwarte enkel een armtierige verpleegpost beschikbaar. Medische hulp zou voor iedereen dezelfde moeten zijn en niet mogen afhangen van rang of stand.

Is een mensenleven overal evenveel waard? Duidelijk niet.

Maar elk verloren mensenleven in welke oorlog dan ook en aan welke kant men ook vecht in die oorlog, is er één te veel.

Om dan maar terug te komen op de hamvraag : woog de dood van onze para’s op tegen een miljoen slachtoffers? Het antwoord moet natuurlijk ‘nee’ zijn. Hoe pijnlijk ook voor de families en voor ons als België. De wereld keek de andere kant uit. Wij keken vanop afstand toe hoe de inwoners van onze voormalige kolonie elkaar afslachtten. Het waren de onmondigheid en de foute inschattingen, zowel militair als politiek, in België én internationaal die leidden tot de genocide.

Pas in 2000 werden de excuses van het Belgische volk overgemaakt bij monde van toenmalig premier Guy Verhofstadt :

‘In the name of my country

I pay tribute to the genocide victims

and in the name of my country, my people,

I beg I ask for forgiveness’.

België zal altijd deel uitmaken van de geschiedenis van Rwanda, net zoals Rwanda voor altijd deel zal uitmaken van ons verleden.  Eenmaal verbonden, is het moeilijk de navelstreng volledig door te knippen. Maar uiteindelijk werd onze boreling na oneindig verdriet, zoals ze zelf zeggen, ‘the land of a thousand hills and a million smiles’.