Dag 5 - De archeologische parels van Turkije

Günaydın (goedemorgen).

Vandaag staan er een paar ‘Turkish delights’ op het programma. 

Het eerste snoepje is een al heel speciale uitstap. Aphrodisiasis ligt op zo’n twee uur rijden van de hoofdweg af en wordt daarom door veel reisorganisators niet aangeboden. Je bent al snel vier uur kwijt door het over en weer gerij. Maar in ons beperkt gezelschap reizen we met een minibus die binnendoor kan rijden zodat we de archeologische site snel bereiken. Niet alleen dit maakt de site zo speciaal. Ook het verhaal achter de opgravingen is bijzonder.

Het is enkel dankzij een zware aardbeving dat deze ruïne ontdekt werd. De aardbeving had  enorme schade toegebracht aan de riolering en waterbuizen en de boeren  moesten deze opgraven voor herstelling. Tot hun verbazing haalden ze niet alleen buizen naar boven, maar ontdekten ze ook marmeren beelden, zuilen en archeologische  overblijfselen in de grond. Niet verder stilstaand bij de betekenis van dit alles,  gebruikten ze deze archeologische vondsten om o.a. hun stallen te stutten. 

De Turkse archeoloog Kenan Tevfik Erim was toevallig in de buurt en ontdekte in een cafeetje een beeld van Aphrodite dat gebruikt werd als tafel. Zijn nieuwsgierigheid was gewekt, de rest is geschiedenis.

Hij heeft meer dan dertig jaar gewerkt aan de site van Aphrodisiasis. Zijn grootste zorg was het vinden van sponsors om de opgravingen te bekostigen. Hij financierde de opgravingen deels zelf, betaalde zijn werkers uit eigen zak en kampeerde samen met hen in een tentje op de site om zo het geld voor een hotelovernachting  te sparen. De archeoloog stierf in 1990 en als dank voor zijn inzet en harde werk,  werd er uitzonderlijk toestemming gegeven door de Turkse staat om hem te begraven op de site zelf. Hij rust nu bij zijn levenswerk. 

Aphrodisiasis was al in 3000 VC een heilige plaats toen de lokale boeren er de godin van de vruchtbaarheid en gewassen aanbaden. In de 2^de eeuw VC werd de plaats opgedragen aan Afrodite, godin van de liefde. De stad werd een kunst- en cultuurcentrum dat bekend stond om zijn schitterende marmeren beelden. De bekendste beeldhouwschool uit de oudheid was hier gevestigd.

We bezoeken het museum waar veel van deze prachtige beelden bewaard zijn. We verkennen de site en beginnen onze wandeling aan de spectaculaire toegangspoort, bestaande uit maar liefst vier groepen van vier Korintische zuilen. 

Even verder vinden we overblijfselen van de Tempel van Afrodite. Deze vormde het hart van de stad. Later werd deze tempel trouwens omgevormd tot een christelijke basiliek. 

We houden halt aan het odeon, een klein theater waar zowel politieke vergaderingen als concerten plaatsvonden. 

We nemen een kijkje aan  het grote theater dat plaats bood aan 15.000 mensen  en dat in een fenomenale staat werd opgegraven  en aan het stadion, één van de best bewaarde bouwwerken uit de klassieke oudheid in zijn soort. Zo’n 30.000 mensen konden hier destijds genieten van het spektakel.

We vervolgen onze weg naar de Egeïsche kust. Vanmiddag staat er een bezoek aan Efeze gepland, één van de belangrijkste steden uit de oudheid én ongetwijfeld het lekkerste snoepje van de dag.

Efeze is het belangrijkste archeologisch gebied van Turkije en één van de grootste opgravingen uit de Griekse oudheid. Deze staan onder toezicht van Oostenrijkse archeologen en nemen al meer dan 100 jaar in beslag. Van een titanenwerk gesproken.

Rond 1000 VC bouwden de Grieken hier voor het eerst een stad. De Romeinen bouwden Efeze verder uit tot de belangrijkste haven aan de Egeïsche Zee. Op het hoogtepunt van de stad, zouden er maar liefst 250.000 mensen gewoond hebben. Het dichtslibben van de haven betekende ook het verval van de stad. Al het moois dat we vandaag te zien gaan krijgen, dateren uit de Romeinse periode. Efeze is hét snoepje van de dag maar ik zou het veel liever een parel noemen. Want Efeze heeft één grote troef : de Tempel van Artemis. Deze geldt als één van de zeven klassieke wereldwonderen en dat is niet verbazingwekkend. Immers volgens de overlevering was de tempel het mooiste gebouw dat ooit op deze aarde heeft gestaan. Dat zullen we maar moeten geloven, want de tempel werd destijds compleet verwoest en opgravingen hebben voorlopig nog maar enkele zuilen opgedist. 

Maar als je bedenkt dat de tempel werd ontworpen door een toparchitect, volledig in marmer werd opgetrokken,  gedecoreerd met rijke versieringen en dat de beelden vervaardigd werden door de meest vooraanstaande kunstenaars van die tijd, dan moet dit destijds een passend eerbetoon zijn geweest aan de godin van jacht. Alhoewel men ooit van plan was de tempel volledig terug op te bouwen, kunnen wij voorlopig enkel maar dromen over de intrinsieke schoonheid.

Maar Efeze is veel meer dan enkel maar de tempel van Artemis. We beginnen onze wandeling aan het badhuis aan de staatsagora en nemen een kijkje in het odeon dat dienst deed als politieke vergaderruimte. Via de Zuilenstraat, geflankeerd met Korintische en Ionische zuilen lopen we tot aan de Tempel van Domitianus. De Poort van Hercules, die Efeze opdeelde in het deel voor de gezagsdragers en dat voor het gewone volk, dankt zijn naam aan twee reliëfs van Hercules in een leeuwenvel. 

De Herculessen kijken ons indringend aan. We bewonderen de Tempel van Hadrianus, voorzien van prachtig gedetailleerd marmerwerk en waarvan de poort niet zou misstaan als triomfboog en vergapen ons aan de mooie mozaïeken in de woningen van de rijken.

Maar het mooiste object in Efeze blijft toch de prachtige façade van de bibliotheek van Celcus, gebouwd door consul Aquila  als hommage aan zijn vader. Ook al moeten we het enkel nog met de façade stellen, het geeft een idee van hoe prachtig dit gebouw destijds moet zijn geweest. 

Vader Celcus werd trouwens begraven in een graftombe onder de bibliotheek. Tenslotte komen we even op adem (letterlijk en figuurlijk van al dat moois)  in het grote theater dat plaats bood aan zo’n 24.000 mensen.

Ik heb het voorrecht gehad twee keer van deze parel te mogen genieten. 13 jaar geleden maakte ik hier ook al eens de streek onveilig. Toen waren wij bij die 10.000 cruisepassagiers die hier elke voormiddag de site overstromen. Nu in de namiddag is het veel rustiger en kan je echt genieten van de omgeving en de impressionante ruïne in je opnemen.  

Even droom ik weg en hoor ik in mijn fantasie het hoevengetrappel en het geknars van de triomfwagen van hét powerkoppel van de oudheid : Marcus Antonius en Cleopatra. Zij brachten een deel van hun huwelijksreis hier door. Ik begrijp volledig waarom…