Dag 5 – Een pareltje van een museum

Als een ontluikende woestijnbloem ontvouwt zich voor mij het Nationaal Museum van Qatar.

Figuurlijk wel te verstaan, want het museum werd door de Franse architect Jean Nouvel ontworpen in de vorm van de alomtegenwoordige woestijnbloem. Zo gaat het naadloos op in de woestijnomgeving en in de architectuur van Doha waarmee ze wordt omringd. En niet alleen de buitenkant is uniek opgevat, ook de inrichting van het museum. Het Nationaal Museum is verre van een stoffig en saai museum. Dankzij het gebruik van moderne technieken, wandelen we als het ware door de geschiedenis van het land. Prachtige tot in het kleinste detail uitgewerkte displays, 3D-projecties, filmpjes, interactieve schermen en objecten verzameld over jaren, brengen de Qatarese geschiedenis tot leven.

En die geschiedenis lijkt sterk op die van de omliggende landen van het Arabisch schiereiland. Het gebied dat vandaag Qatar is, wordt al duizenden jaren bewoond en werd in het verleden door Portugal bezet om nadien deel uit te maken van het Ottomaanse Rijk. Na de opheffing van het Ottomaanse rijk, werd Qatar een protectoraat van het Verenigd Koninkrijk. In 1971 kregen zij net zoals de buren hun onafhankelijkheid.  Vele van die buren verenigden zich onder impuls van  Sjeik Zayed bin Sultan Al Nahyan, de emir van Abu Dhabi, onder wat we nu de Verenigde Arabische Emiraten noemen. Qatar werd net als Bahrein ook gevraagd  zich mee te verenigen, maar zij zagen dit Arabisch sprookje niet echt zitten en gaven forfait voor die magische nacht in de woestijn. Dat had dan vooral te maken met wie de grote baas zou worden en sterke persoonlijkheden gaan niet altijd samen. Qatar bleef dus onafhankelijk en voer vanaf 1971 zijn eigen koers geleid door de sterren … en het nieuwe goud.

Dorre woestijn was eeuwenlang de barre achtergrond waarin nomaden leefden en overleefden. Tijdens de herfst en wintermaanden was het een drukte van jewelste als de bedoeïenen zich verplaatsten van her naar der om te jagen, hun kuddes te hoeden en handel te drijven, dit met maar één doel : de zoektocht naar water en voedsel. De woestijn kent uiteraard zijn uitdagingen, maar de nomaden steunden op elkaar. Ze vertrouwden elkaar, gaven elkaar de nodige hulp en de solidariteit onder hen was grenzeloos.

Naast de nomaden leefden er parelvissers in de kustgebieden. Het was duizenden jaren lang de belangrijkste industrie in de regio en dus ook in Qatar. Parels werden in de oudheid gekoesterd en was bijna een statussymbool voor zowel de Arabieren, Egyptenaren als Romeinen. Ze werden verwerkt in juwelen en kledij. De gebieden rond de Perzische Golf waren de grote leveranciers. Parels worden gevormd wanneer een vreemd voorwerp komt vast te zitten in een weekdier. Dat kan zowel een zandkorrel, een parasiet of een voedselrestje zijn. Om zichzelf te beschermen maakt het weekdier bepaalde stoffen aan die ze rond de indringer aanbrengen. Over een periode van enkele jaren bouwen die lagen zich op en vormen ze zo een parel. Alhoewel parels gevormd kunnen worden in elk weekdier, zorgt het parelmoer in een oester echter voor een natuurlijke glans van de parel. Vandaar dat specifiek deze parels zo geliefd zijn.

De Qatarese wateren zijn bij uitstek de beste plaats voor parelduiken. De aanwezigheid van veel zoetwater vormt een perfecte cocktail met het zoutwater, de ideale kweekgrond voor parelmoervorming.

Parelvissen was niet voor watjes. Het was belastend voor het lichaam en ook wel riskant. Neem nu die warme zomerdag in juli begin 1900. Het is nog vroeg in de ochtend als een parelvisser huis en goed verlaat om samen met een twintigtal anderen, vrouw en kinderen achterlaat voor een periode van ongeveer twee maanden.  Bij het aanbreken van de dag, gaan ze aan boord van een houten parelboot, een zogenaamde dhow, die aan de kade ligt. Veel bagage hebben ze niet bij. Gelukkig maar want de plaats aan boord is beperkt en  koffers op wieltjes waren toen nog niet echt gangbaar 😊. Een rugzakje evenmin. Maar niet getreurd, de uitrusting van een visser onder water is sowieso vrij beperkt. Geen moderne technologieën, geen beschermend pak, geen duikflessen. Onder water is het een man tegen natuur gevecht. Onze visser maakt zich klaar voor de eerste duik vandaag. Hij brengt een lederen bescherming aan op handen en voeten en gooit een touw met aan het einde een vastgebonden steen in het water en springt die achterna. De visser heeft slechts een paar persoonlijke attributen bij : een neusknip, een mes en een zak. Die knip gaat al meteen op de neus zodat hij toch een tweetal minuten zonder ademen onder water kan blijven. Ook vandaag maakt hij meteen een duik van zo’n dertig meter in het zoete water. Nu moet het snel gaan. Ook al is de zon ondertussen opgekomen, onder water heeft licht moeite om er door te komen.  Als een bezetene speuren zijn ogen de woest uitziende rotsen af. Gelukkig beschermt het leer zijn handen tegen de venijnige punten terwijl hij een paar oesters met een mes loswrikt. Zijn voeten schuren over scherpe uitstekels. Snel gooit hij de exemplaren in zijn zak terwijl hij verder zwemt richting zeebodem waar zijn getrainde ogen enkele andere weekdieren opmerken. In zijn ooghoeken ontwaart hij een donker gevaar. Hij weet onmiddellijk wat dit betekent : een haai komt nieuwsgierig kijken. Met de adrenaline die door zijn lichaam giert, verdwijnen de vondsten vliegensvlug in zijn zak terwijl hij aan het touw trekt, zodat hij snel terug naar boven getrokken wordt. Met het verstrijken van de twee minuten, is ook zijn lucht op. Terug aan boord, dumpt hij de inhoud van zijn duikzak en maakt zich klaar voor een volgende trip naar de donkere gekrochten van de zee.

Aan het einde van de dag, met het vallen van de avond, is
hij blij enkele uurtjes te kunnen rusten. Als beloning van de zware dag, wordt de vangst geopend in de zoektocht naar de zo gewilde parels. Honderden oesters later, klinkt een eureka, wanneer een glinsterende parel tevoorschijn komt in het maanlicht. Hij glinstert niet alleen prachtig, hij heeft nog een mooi formaat ook. Hoe groter, hoe waardevoller hij is. Die parel alleen maakt een dag vol gevaarlijke duiken, de reis waard…

Het mag wel duidelijk zijn dat parelduiken een riskante onderneming was. Gebrek aan zuurstof, de steeds groter wordende waterdruk, haaien en andere zeeroofdieren maakten dit een zeer gevaarlijk beroep. Maar de opbrengst trok uiteraard heel wat gewillige avonturiers aan. Een grote opbrengst maakte veel goed, maar die opbrengst was nooit gegarandeerd.

Toen in de jaren twintig Japan begon met gekweekte parels te produceren, raakte de parelmarkt verzadigd. Bovendien volgde de Grote Depressie, waarbij de economie ineenstortte en er niet zoveel geld meer over was om te besteden aan luxeartikelen. Parels werden niet veel meer verkocht….

Het instorten van de parelmarkt betekende een zwarte periode voor de Qatarezen. En toen vond men het nieuwe goud in de vorm van het zwarte goud. Net zoals in andere gebieden rond de Arabische Golf, werd in 1937 olie gevonden. Het luidde het begin in van een nieuw tijdperk.

Een nieuw tijdperk brak aan … met ongekende rijkdom. Rijkdom die alles mogelijk maakt. Zoals de bouw van Doha. Tien jaar geleden was deze stad en agglomeratie niet meer dan opstuivend zand in de wind. Nu staat er een moderne en veilige stad met brede en groene boulevards. Bijna drie miljoen mensen op een kluitje, maar zonder dat je dit doorhebt. Een efficiënt systeem van verkeersdoorstroming ligt hier aan de basis. De verplaatsbare hutten van de nomaden hebben plaats gemaakt voor torens van staal, glas en beton, voor innovatieve hoogbouw gericht op de toekomst, voor aangenaam residentieel wonen langs het water. De woestijnstad ontwaakte. Parelvissers en nomaden maakten plaats voor de huidige generatie Qatarezen, allen geboren in een gouden wieg.

De parel maakte plaats voor olie, maar de stad, land én museum blijven ‘een pareltje’ ..