Dag 9 – De weg van de duizend kasba’s

Wat hebben Jewel of the Nile, Laurence of Arabia, India Jones, Gladiator, The Living Daylights en Cleopatra gemeen? Buiten het feit dat het avonturenfilms zijn en een succes aan de box office waren, werden ze gedeeltelijk opgenomen in Ouarzazate en omgeving.
Het maakt van Ouarzazate het buitenverblijf van Hollywood maar het geeft vooral de mogelijkheid om sommige scènes op te nemen in de echte wereld i.p.v. in een geknutseld decor in de studio’s. En zeg nu zelf: acteren in een duffe studio of in een prachtige Marokkaanse omgeving? Die keuze is snel gemaakt. Het kan de acteerprestaties alleen maar bevorderen. Te meten aan de Oscars die deze films hebben opgeleverd, lijkt dat laatste meer dan waar. ‘Laurence of Arabia’ werd gekroond tot beste film, Martin Scorsese werd genomineerd voor beste regie voor ‘The Last Temptation of Christ’. The Hithcock klassieker ‘The Man Who Knew Too Much’ kreeg een oscar voor ‘Que sera sera’.
Eerstgenoemde films hebben nog iets anders gemeen : ze werden allemaal (deels) opgenomen in Aït-Ben-Haddou. Deze schitterende en vooral fotogenieke stad werd tegen een heuvel gebouwd op de oever van de rivier Wadi Mellah. Veel water staat er vandaag niet in de rivier, ze staat zo goed als droog. Enkel in de winter en lente loop je kans  hier natte voeten te krijgen; vandaag hoeven we in elk geval onze schoenen niet uit te doen. Lang geleden lag deze stad op het knooppunt van de handelsroutes tussen Marrakesh en het Saharagebied. Ik heb een sterk vermoeden dat de paar kamelen die vandaag voor ons uitlopen, geen deel uitmaken van een moderne karavaan.
De toegangspoort komt enigszins bekend voor, en dan valt het kwartje, want deze komt voor in ‘Jewel of The Nile’. De poort ziet er trouwens  iets minder oud uit dan de rest van de stad. Mijn indruk wordt bevestigd door de gids aangezien deze poort en een stukje stadsmuur speciaal voor deze film werden gebouwd.

De stad is een zogenaamde ksar, een typisch versterkte berberstad in Noord-Afrika. Een ksar bestaat uit verschillende kasba’s. De kasba wordt meestal bewoond door een persoon van aanzien of  een belangrijke familie en is sowieso een imposant bouwwerk. Doordat de stad tegen een heuvel is gebouwd, is het ook de stad van honderden treden. Het doel van onze wandeling vandaag is de graanschuur helemaal bovenaan. De zon brandt boven onze hoofden. Ook al staat ze nog niet hoog aan de hemel, haar warmte voelen we  zonder meer. Bovendien valt er niet echt schaduw in de stad en worden de honderden treden naar boven aangevat met een bang hartje. Met een stop hier en daar om van het prachtige uitzicht te genieten, wordt de afstand tot de top steeds kleiner.  In deze stad woonden ooit 50 berber families én nog eens 15 joodse families, maar daar blijft vandaag weinig van over. Het gebrek aan sanitair, stromend water en elektriciteit, maakt het moeilijk wonen en dus verdwenen de families één per één. Aan de overkant van de rivier, vonden zij een nieuw onderkomen in modernere woningen. De huizen hier werden vooral uit leem opgetrokken en versierd met decoratief bas-reliëf. Een plaatje. Na een klim van een uurtje ontvouwt zich de top voor ons : de graanschuur waar het allemaal om te doen is. De graanschuur was ook  een soort kluis, waar handelaars die deel uitmaakten van karavanen, hun waardevolle goederen tijdelijk veilig konden opbergen tot ze terugkwamen op de weg naar huis. De kluis is verdeeld in compartimenten zodat verschillende goederen, van suiker tot maïs tot gerst hier een tijdelijk onderkomen vonden. De graanschuur die zich hier al eeuwen bevindt, doorstond zonder meer de tand destijds … tot 8 september 2023. Een massale aardbeving schrikt Marokko op. Met een kracht van 7,2 op de schaal van Richter, was het één van de zwaarste aardbevingen in jaren. Er was enorm veel schade  van in de buurt van Marrakesh tot in de regio van Ouarzazate. De oude graanschuur moest zijn meerdere erkennen en een zijmuur begaf het onder het natuurgeweld. Trouwens niet alleen de graanschuur leed schade, ook heel wat lemen huizen hier vertonen scheuren. Op de top worden we niet alleen beloond met een blik op de graanschuur, maar ook met het onovertroffen uitzicht op de omgeving. Het bijna maandlandschap dat de ksar omringt, de prachtige vallei met de droge rivierbedding en het indrukwekkende Atlasgebergte in de verte, maken de klim de moeite waard. Én bovendien heb je ook een uitstekend zicht op de arena gebruikt in ‘Game of Thrones’.
Zoveel filmgeweld leidde destijds ook tot de oprichting van de Atlas Studio’s, meteen de grootste filmstudio ter wereld en zeker één van de belangrijkste. Of waarom Hollywood ook voor een stukje in Marokko ligt.